Психология фанларини оъқитишда профайлинг усули va сунъий интеллект имкониятларидан фойдаланилмоқда
Мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг коъламли ислоҳотлар доирасида аҳолининг тинч va осойишта ҳаётини таъминлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Айниқса, жаҳонда кучайиб бораётган турли хавф-хатар va зиддиятлар, жамоат хавфсизлигига таҳдидлар ошиб бораётган бугунги давр мазкур масаланинг нақадар долзарб эканлигини коърсатмоқда. Юқоридаги таҳдид va хавф-хатарларга қарши тура олишда жамоат хавфсизлигини таъминлаш соҳасидаги мутахассис-кадрларнинг билим, коъникма va малакалари муҳим аҳамият касб этади. Шу боисдан Оъзбекистон Respublikasi Жамоат хавфсизлиги университетида курсант-тинговчиларнинг билим, коъникма va малакаларини ривожлантиришда жамоат хавфсизлигига таҳдид va хавф-хатарларнинг хусусиятлари инобатга олинмоқда. Хусусан, “Хизмат фаолиятини тарбиявий-психологик таъминлаш” кафедраси томонидан бакалавр va магистратура bosqichi курсант-тингловчилари uchun психология фанларини оъқитишда профайлинг усулини қўллаш hamda психологик билимларни ўзлаштиришда сунъий интеллект имкониятларидан фойдаланишга алоҳида аҳамият қаратилмоқда. Жамоат хавфсизлиги университети “Хизмат фаолиятини тарбиявий-психологик таъминлаш” кафедраси томонидан Университет Илмий-амалий тадқиқотлар маркази bilan ҳамкорликда “Психология фанларини оъқитишда профайлинг усули va сунъий интеллект имкониятларидан фойдаланиш” мавзусида амалий маҳорат ташкил этилди. Маҳорат дарсида “Хизмат фаолиятини тарбиявий-психологик таъминлаш” кафедраси профессор-оъқитувчилари, “Хизмат фаолиятини тарбиявий-психологик таъминлаш” бакалавр йоъналиши, “Тарбиявий-психологик таъминлашнинг қоъмондонлик-штаб фаолияти” магистратура мутахассислиги курсант-тингловчилари иштирок этишди. Дастлаб курсант-тингловчиларга ёлғонни аниқлашда қўлланиладиган ёлғон детектори (полиграф) ускунасидан хизмат фаолиятида фойдаланиш hamda унинг имкониятлари юзасидан коъргазмали-маҳорат дарси оътказилиб, полиграфдан фойдаланишда эътибор қаратиладиган муҳим жиҳатларга алоҳида эътибор қаратилди. Полиграф бу – тест ўтказис вақтида одам организмининг физиологик ҳолати ҳақида маълумот olish uchun мўлжалланган маҳсус ускуна ҳисобланади. Ускунадан жиноятчи va гумонланувчиларни сўроқ қилиш, хизмат текширувларини ўтказишда, шунингдек, номзодларни саралаш, танлаш, лавозимга қўйишда фойдаланиш хизмат фаолиятини samaradorligini оширишга хизмат қилади. Полиграф ускунасидан бугунги кунда дунё va мамлакатимиз махсус куч тузилмаларида кенг фойдаланилади va ускунани ишлатишни муайян талаблари мавжуд va уларга қатъий амал qilish shaxs ҳақида олинган маълумотларнинг ишончлилига бевосита таъсир коърсатади. Маҳорат дарсининг аҳамиятли жиҳати шундаки, бугунги замонавий таълим стандарларига мувофиқ кадрларни кучли билим va кўникма bilan биргаликда амалий тажрибалар bilan қуролланириш maqsadida айнан бўлажак офицерлар(курсант-тингловчи)ларни полиграфда олинган маълумотларни объектив психологик таҳлил қилишга ўргатишдан иборат бўлмоқда. Маҳорат дарсининг кейинги қисмида курсант-тингловчилар bilan “Хизмат фаолиятини тарбиявий-психологик таъминлаш” кафедраси профессор-оъқитувчилари томонидан “Психологик профайлинг” va “Фанларни ўқитишда сунъий интеллект имкониятларидан фойдаланиш” мавзуларида кўргазмали машғулот ташкил этилди. Маълумки, бугунги кунда турли соҳаларда сунъий интеллект технологияларидан самарали фойдаланиш borasida шиддатли ривожланиш тенденциялари кузатилмоқда. Хусусан, олий таълимда ўқув жараёнларига сунъий интеллект технологияларини joriy qilish hamda ундан фойдаланиш uchun қулай шарт-шароитлар яратиш, мамлакатимизни сунъий интеллект технологияларидан фаол фойдаланувчи дунёнинг етакчи давлатлари қаторига киришига эришиш масалаларига алоҳида аҳамият қаратилмоқда. Бу борада, Оъзбекистон Respublikasi Жамоат хавфсизлиги университетида ҳам таълим жараёнига сунъий интеллект технологияларини кенг қоъллаш borasida ишлар жадал суръатларда амалга оширилмоқда. Хусусан, Университет “Хизмат фаолиятини тарбиявий-психологик таъминлаш” кафедраси томонидан мутахассислик фанларини оъқитишда сунъий интеллект имкониятларидан самарали фойдаланиш чоралари коърилмоқда. Сунъий интеллект ёрдамида shaxs психологик портретини яратиш, когнитив хусусиятларни оърганиш, ахборот-психологик хавфсизликни таъминлаш, психологик хизмат коърсатиш сифатини ошириш, психологик маълумотларни таҳлил qilish масалалари бунга мисол сифатида коърсатиш мумкин. Маҳорат дарсининг кейинг “Психологик профайлинг” босқичида «профайлинг» усулини жамоат хавфсизлигини таъминлаш бўлажак офицерлари хусусан, психолог мутахассислар uchun зарурати, уни қўллаш bo‘yicha жаҳон тажрибаси va хизмат фаолиятидаги аҳамияти хусусида сўз bordi. Профайлинг бу– шахснинг ташқи кўриниши, новербал, вербал va паравербал ҳатти-ҳаракатларига кўра, “ҳозир va шу ерда” тамойили асосида амалга оширилиши мимкин бўлган жиноий хатти-ҳаракатларни олдиндан баҳолаш имкониятини берувчи усул ҳисобланади. Бунда хулқдаги энг кўп ахборот берувчи махсус белгилар, хусусиятлар таҳлил қилиниши асосида shaxs хатти-ҳаракатларини баҳолаш va башорат qilish имконияти юқори ҳисобланади. Маҳорат дарсининг якунловчи қисмида ҳуқуқбузарлик ёки жиноят sodir этишга шубҳали шахсларни аниқлашда профайлинг усулидан фойдаланиш масалаларига bag‘ishlangan амалий машғулот ташкил этилиб, курсант-тингловчилар мазкур мавзу юзасидан иммитацион ҳаракатларни бажариб коъришди. Оътказилган маҳорат дарси va амалий машғулотлар курсант-тингловчиларнинг психология фанларини оъқитишда профайлинг усули va сунъий интеллект имкониятларидан фойдаланишга доир ҳам назарий, ҳам амалий билим, коъник hamda малакаларининг янада ошишига хизмат қилганлиги bilan аҳамиятли боълди.
